Paleis Honsholredijck

Pincelijke Lust Huys en Hoff van sijne Hoogheydt

Huys Honsholredyck [Honselaarsdijk]. Architect Pieter Post was vanaf 1644 betrokken bij de bouw van het jachtslot, buitenverblijf en kunstgalerij Honsholredyck van 'Sijne Hoogheydt den Heere Prince Frederik Hendrick van Orange & Amalia van Solms gravin van Braunfels'. Het werk aan de nieuwe paviljoens, galarijen en hoektorens werd op 29 september 1646 besteed aan meester metselaar Ary Leenderts van der Cley en meester timmerman Cornelis Leendertsz. Roels.

Huys Honsholredyck [Honselaarsdijk]. Architect Pieter Post was involved from 1644 in the construction of the hunting lodge, outdoor residence and art gallery Honsholredyck of 'Sijne Hoogheydt den Heere Prince Frederik Hendrick of Orange & Amalia van Solms Countess of Braunfels'. The work on the new pavilions, galleys and corner towers was granted to master bricklayer Ary Leenderts van der Cley and master carpenter Cornelis Leendertsz. Roels on 29 September 1646.

Heer Roels Cappellerije

"Opt besteck vande thoorens ende gallerijen tot Honsholredyck is ordonnantie gedept als volgt, Alsoo mr. Arien Leendertsz. Cleij mr. mesteslaer ende Cornelis Leendertsz. Roels mr. timmerman beijde woonende alhier inden Hage, aengenoomen hebben en volgens de bovenstaende bestecke in dato 29 september 1646 tot maecken van twee gallerijen ende twee achtcantige toorens annex de Huijse tot Honsholredyck . . . "

Primair zaten er twee achtkantige torens aan het hoofdgebouw. Later is besloten om deze naar voren te trekken en op die plek dezelfde vierkante hoeken te contrueren die zich aan de achterzijde van het gebouw bevonden.

Primarily there were two octagonal towers attached to the main building. It was later decided to pull it forward and to construct the same square corners that were at the rear of the building.

Op deze tekening van Pieter Post is heel duidelijk te zien hoe op een van de hoekpalvijoens de aansluiting werd gemaakt met de galarij die zou uitkomen op een achtkantige toren.

On this drawing by Pieter Post you can clearly see how the connection with one of the corner pavillions and the gallery was made that would end up on an octagonal tower.

Een van de hoeken waar een aansluiting naar één van de pavillioens zou komen


Ontwerptekeningen van de aansluiting	met de hoeken aande pavillioens

Begin oktober 1646 kregen zij hun eerste betaling. Het ging om ernome bedragen!

They received their first payment at the beginning of October 1646. It was an enormous sum of money!

Zijne Hoochheyd Frederick Hendrick, Prince van Orangien ordonneert zijn tresorier en rentmeester-generaal te betalen aan Arien Leendertsz. Cley, mr. metselaar, en mr. Cornelis Leendertsz., mr. timmerman, de som van 18.600 g. 13 st. 4., zijnde de helft van het eerste derdedeel of de eerste termijn van vier, waarvoor zijn aangenomen hebben het maken van twee paviljoens met twee galerijen en twee achtkantige torens aan Zijne Hoochheyd's huijse te HONSELERSDIJK volgens bestek dd. 4 oktober 1646 tot een totaalbedrag van 112.000 g.

"Alsoo mr. Arien Leendertsz. Cleij, metselaer, ende mr. Cornelis Leendertsz. Roels, timmerman, aengenomen hebben . . . het maecken van 2 pavilioenen met twee galerijen ende twee achtkantige toorens aen onsen huijse tot Honsholredijck, ende dat voor een somme van een hondert ende twaelf duijsent gul. te betalen in vier termijnen . . . [04-10-1646]"

Hierboven een luchtimpressie van het Paleis met de twee galarijen uitkomende op de twee achtkantige hoektorens. Cornelis Leendertsz. Roels was daadwerkelijk begonnen was met zijn timmerwerkzaamheden. Tijdens het werk, overleed een jaar later Frederik Hendrik op 14-03-1647. Mede hierdoor werd het gehele project slechts ten dele uitgevoerd. Men beperkte zich tot het afbouwen van de grote hoekpaviljoens. De achtkantige torens zijn op afbeeldingen van schilderijen van het Paleis dan ook niet te zien.

Above is an aerial impression of the Palace with the two galleys that were connected to the octagonal corner towers. Cornelis Leendertsz. Roels did actually start his carpentry work. During the work being done, Prince Frederik Hendrik died on 14-03-1647 a year later. Partly because of this, the entire project was only partially implemented. They limited themselves to the reduction of the large corner pavilions. So it is that the eight-sided towers can not be seen on any images of paintings of the Palace.

Zijne Hoochheyd Frederick Hendrick Prince van Orangien ordonneert zijn tresorier-generaal te betalen aan Ary Leendertsz. Cley en Cornelis Leendertsz. Roels, aannemers van de twee paviljoens aan zijn huis te HONSELERSDIJK, volgens de bestekken dd. 04-10-1646, de som van 4000 carolus g. bij provisie van de 2e termijn van de boveng. aangenomen werken, doch deze zullen de tresorier-generaal niet in rekening geleden worden, voordat over deze 2e termijn ordonnantie van betaling zal zijn verleend, waarbij dan deze provisionele ordonnantie zal worden ingetrokken

"Alsoo mr. Arien Leendertsz. Cleij , metselaer, ende mr. Cornelis Leendertsz., timmerman, aengenoomen hebben. . . het maecken van 2 pavilioenen met twee galerijen ende twee achtcantige toorens aen onsen huijse tot Honsholredijck, ende dat voor een somme van een hondert ende twaelf duijsent gul. te betalen in vier termijnen… 22-05-1647"

NB; zie 04-10-1646 [betreft exact dezelfde tekst, alleen zonder de naam Roels].

"Alsoo Ary Leendertsz. Cleij ende Cornelis Leendertsz. Roels aengenomen hebben… het maecken van twee pavillioenen annex aen onsen huijse tot Honsholredijck, ende dat voor eene somme van LIIIM Car. gul. te betalen in drij termijnen… 23-10-1647"

Zijne Hoochheyd Willem II Prince van orangien ordonneert zijn tresorier en rentmeester-generaal te betalen aan Cornelis Leendertz. Roels, mr. timmerman, en Ary Leendertz. Cley, mr. metselaar, de som van 2250 g. ter voldoening van de 1e termijn van het door hen aangenomen werk te weten het uitzetten van twee kamers tussen de twee nieuwe paviljoens en de grote zaal aan de zuidzijde van Zijne Hoochheyd's huis te HONSELERSDIJK, bedragende in totaal de som van 4500 g.

"… Alsoo Cornelis Leendertsz. Roels mr. timmerman ende Ary Leendertsz. Cleij, mr. metselaer, aengenoomen hebben het uijtsetten van twee camers tusschen de twee nieuwe pavillioenen ende de groote zael aende Zuijd-zijde van onsen huijse tot Hosholredijck, voor de somme van vier duijsent vijffhondert gul. te betalen in twee termijnen… 21-01-1648"


Prins Frederick Hendrik van Oranje	Amalia van Solm gravin van Braunfels

Aan de decoraties van de inrichting van het lustslot hebben vele bekende kunstenaars, zoals Rembrandt en Jordaens meegewerkt. Ook verschillende bouwmeesters als Jacob van Campen en de eerder genoemde Pieter Post hebben meegewerkt om Honselersdijk te bouwen. Het imposante paleis Honselaarsdijk was in zijn hoogijdagen, midden 17e eeuw, omringd door een slotgracht en lag aan het eind van een monumentale oprijlaan. Het werd omgeven door uitgestrekte boomgaarden en geometrisch aangelegde tuinen [rondom het paleis Honselersdijk werd een grote tuin aangelegd in Franse stijl]. Tuin en paleis werden omzoomd door een omwalling. Aan de voorzijde werd het geheel afgesloten door een muur, waarin een eenvoudige toegangspoort was aangebracht. Terzijde van het paleis bevonden zich moestuinen en de dienstgebouwen.

Many famous artists such as Rembrandt and Jordaens have contributed to the decorations of the Palace. Various architects such as Jacob van Campen and the aforementioned Pieter Post have also collaborated to build Honselersdijk. The imposing Honselaarsdijk Palace was surrounded by a moat in its heyday, in the mid-17th century, at the end of a monumental driveway. It was surrounded by extensive orchards and geometrically landscaped gardens [around the Honselersdijk Palace a large garden was laid out in French style]. The garden and palace were bordered by a wall. At the front all was closed by a wall, in which a simple entrance gate was installed. At the side of the palace there were vegetable gardens and service buildings.

23-01-1750 Betaling thesaurier Prins van Oranje

Cornelis Leendertszn. Roels komt samen in deze akte voor als Mr. Timmerman met Arnout Leendertszn. Cleij, Mr. Metselaer. Het gaat over het absent blijven van een (rest)betaling van een thesaurier [Willem Ketting] van de Prince van Orangien d.d. 05-05-1649 door notaris Gerbrant van Warmenhuijsen. Aan het jaartal te zien zal het met het huis Honselaarsdijk te maken hebben. Het interessante is, dat de beste man Cornelis en Arie met “quade bejegeningen” niet heeft betaald, waardoor Juriaen Sondach voor 40 dagen dreigde in gijseling genomen te worden [Jurian Sondagh was scholtis der heerlijcheijt Lith en pachter van de watertol op de Maas]. Echter Cornelis en Arie gaan akkoord met een deal waardoor de gijzeling opgeven wordt.

Lith ligt aan de Maas in Brabant. De andere kant van de Maas is Gelderland.

De Tol van Lith was eigendom van de Prins van Oranje. Tolheffing bij Lith was dubbel; te Lith geheven door de Republiek en te Venlo door de Spanjaarden.

Cornelis Leendertszn. Roels can be seen in the above document as Master Carpenter together with Arnout Leendertszn. Cleij, Mater mayson. The document tells us about the absence of a (rest) payment from a treasurer [Willem Ketting] of the Prince van Orangien dated 05-05-1649 by notary Gerbrant van Warmenhuijsen. Looking at the year; it is clear that it has to do with the Palace Honsholredijck. The interesting thing is that the treasurer did not pay Cornelis and Arie because of "bad intent", as a result of which Juriaen Sondach threatened to be taken into custody for 40 days [Jurian Sondagh was 'Scholtis der heerlijcheijt Lith' and tenant of the watertoll on the Maas]. However, Cornelis and Arie agreed to make a deal so that there would effectively be no custody situation.

Lith is on the Maas in Brabant. The other side of the Maas is Gelderland.

The Toll of Lith was owned by the Prince of Orange. Toll collection at Lith was double; to Lith levied by the Republic and Venlo by the Spaniards.

Op huijden den xxiii Ja:ry 1650 Comp.de voor mij Johannes van Vijver openbaer Notaris bijden Hove van Hollandt geadmitteert in s’Gravenhage residerende, ende voorde naer genoemde getuigen, Cornelis Leenderts Roels, M.r Timmerman ende Arent Leendertsz Cleij M:r Metselaer beijde woonende alhier inde Hage, sijnde van competenten ouderdom, Ende verclaerden ter requisitie ende versoucke van Sr Querien Sondach pachter van Litsen Tol, woonende opde Schans De Voornz, waer ende waerachtig te wesen hoe dat sij deposanten inden verleden jaere 1649 omtrent de maent van meij bij den heere Thesorier Generael van Sijne Hooch:t den heere Prince van Orange sijn geassigmeert geweest opden Req:t met een somme van Sestien Hondert guldens, waerop sij deposanten op twee verscheijde wijsen ontfangen hebben uijt handen van Gerbrant van Warmenhuijsen Not:s mede alhier woonachtich een Somme van Acht Hondert car: gul, waervan sij deposanten haere quitantien aen selven Warmenhuijsen hebben overgelevert, Verclaren wijders dat eer sij deposanten de laetste Vier Hondert gul vande &ß Acht Hondert gl ontfingen, hen deposanten alsnoch toegeseijt was een Somme van Ses Hondert gul ende dat sij deposanten door de quade bejegeninge van &ß Warmenhuijsen inde maent van October laestleden genootsaect sijn geweest haere clachten te addresseren aen meergemeten heere Thesorier, die daerop den voorn. req:t tot voldoeninge heeft doen sommeren renoveren ende gijselinge beteijckenen alhier inden Hage, alwear den &ß Req:t alßoen ontrent de veertien dagen gijselinge heeft moet houden, ten dat sij deposanten alßoeh door ordre van Ed: Rade van Sijn meergemeten Hooch:t te vreden hebben moet sijn, met het ontfangen van voorn. Vier Hondert gl in plaetse van &ß Ses Hondert gl, waerop de meergemeten Req:t door ordre van de &ß Rade uijt de voorn gijselinge is ontslagen, Verclaeren sij deposanten mede dat sij tot betalinge vande &ß Vier Hondert gul met groote moeijte sijn geraect, die den voorn Warmenhuijsen hen deposanten dagel[ij] moveerde, als mede wel &staen te hebben dat sij req:t al lange te vooren Twee Hondert guldens aen &ß Warmenhuijsen hadden gesonden, die sij tot sijn eijgen voordeel ende proffijt hadde bekeert, en dat het selve de oorsake was dat sij deposanten de &ß Ses Hondert guldens niet soude becomen, Verclaeren sij deposanten ten laesten noch dat den &ß Req:t over enige dagen hier sijnde hen deposanten heeft gepresenteert haere resteren Acht Hondert gl, alsnoch te betalen, dewelcke sij deposanten weijgerden te ontfangen, ten [waerchaer] ter hande wierden gestelt haer voorguen quitantie van Acht Hondert gl als &ß Warmenhuise overgelevert, waertoe den &ß Warmenhuise [ieten] begeerde te &staen, waeromme sij deposanten genootsaect wierden haer waederom te addressen aen meerge:n Rade van Sijn Hooch:t, de welcke den voorn: Warmenhuisen voor haer Ed: Collegie ontboden hebbende, hem belasten acte van Decharge ten regarde van &ß overgeleverde quitan: ten behoude van hen deposanten inte stellen, omme deselve bij haer Ed: geexamineert sijnde, bij hem Warmenhuijsen gepasseert te waerden, in plaetse van t’welcke te [obedieren] is den &ß Warmenhuijse onvernoucht doorgegaen waerover sij deposanten haer wederom aen meergeleijden Rade verbougen daer over een groot misnoegen bijden selven Raet is betoont, Echter op gisteren verstaen hebbende dat bijden selven Warmhuijsen aen hem Req:t de voorn: quitan: van Acht Hondert gl: waren overgelevert hebben deselve gecasseert overgenomen haer resteren Acht Hondert gul: van Req:t ontfangen en haere voorß Assignatie van Sestien Hondert gul: met generale quitantie aen meergemelten req:t overgelevert, Eijndigende sij deposanten hiernaer haere depositie Presenteren t’geen &ß staet, des noot ende incas van recollement daertoe &socht sijnde, naerder met solemnele rede te bevestigen, Aldus gedaen, Ter presentie van D’heer Doctor Johannes Bougaert en P:r Hulsman, beijde mede woonende alhier als getuijgen,

Voor- en Achterzijde / Front & Backside

Actum ter Camere van Rade en Rekeninghe

Actum ter Camere van voorz. Rade en Rekeninghe van Zijne Hoocheyd in 's Gravenhage desen 5 January 1651.

Hieronder de documentatie van de uiteindelijke afwikkeling van zaken met betrekking tot de timmerwerkzaamheden aan het Paleis Honsholredijck door Mr. Timmerman Cornelis Leendertsz. Roels.

Below is the documentation of the final settlement of business with regard to the carpentry work at the Honsholredijck Palace by Mr. Carpenter Cornelis Leendertsz. Roels.

"Opt besteck vande thoorens ende gallerijen tot Honsholredijck is ordonnantie gedept als volgt, Alsoo mr. Arien Leendertsz. Cleij mr. metselaer ende Corn. Leendertsz. Roels mr. timmerman beijde woonende alhier inden Hage, aengenoomen hebben volgens de bovenstaende bestecke in dato 29 September 1646 het maecken van twee gallerijen ende twee achtcantige toorens annex de Huijse tot Honsholredijck… sa. Mogen betalen aende voorsz. Aennemers de voorsz. Somme van 3038:8:0 ende kinderen vande voorsz. aennemers de voorsz. somme van 6008:6:0 Ende dat in voldoeninge van hare pretensien voor soo veel als bij de selve aende voorn. gallerijen ende toorens voor date dat tselve werck bij S. Hoocht is doen ophouden, is gemaeckt ende gelevert… 05-01-1651"