1

Steuen vander Haghen geboren tot Amersfoort int Sticht van Vtrecht, daer hij bij sinen bestevader genaempt Gosen Lubbertsen van Surkestein woonde, die hem school hielt opt Latijn. Out weesende ontrent thien jaren worde met eenen bode gesonden tot Brug in Vlaenderen, daer sijnen vader Andries vander Haghen wonachtich was, die hem ontboden hadde. Daer comende worde daer weinich tijts opt schole gehouden, opt schriuen, daer hem die vader weder aff nam ende reysde met hem door Yperen sijnen 2 ooms te versoecken, ende vandaer worde gebrocht tot Doornyck, daer hij bestelt worde voor een jaer lanck bij een sijdelakencoper, wonende op die marckt, genaempt Pierre Gui. Die tijt om weesende so worde hij begeert van sijnen oom Willem vander Haghen dat hij bij hem wonen soude tot Yperen, den welcken in dien tijt veel dingen in factorie dede voor die van Antwerpen, also doen ter tijt veel goederen van Antwerpen op Spaengien gaende ende comende al duer Vlaenderen passeerden op Calis in Vranckrijck ende weederom op Antwerpen, dat al duer Yperen moeste passeren; ende den jongen ontrent 8 ofte 9 maenden bij sinen oom gewoont hebbende, daer veel coopluyden quamen die van Spaengien ouer Calis quamen, daer hij al veel aff hadde horen discoereren watten lant dat Spaengien was, ouer sulcx den jongen daer op vlammende die grooten sin creech om indat lant te gaen woonen. Ende also sijnen oom een seer streng man was, so conde hij daer niet langer bij woonen; ende hebbende vergadert eenich drinckgelt dat hij van diuersche coopluyden gecregen hadde, so ginck hij duer sonder ymant vanden huise yt te seggen, meenende te gaen wederom na sijn vaders tot Brugge, maer veranderde van sinnen, ouermids sorgende voor slagen. Nam sijnen wech ouer Duinkercken naer Calis in Vranckrijck, alwaer hij wiste dat schepen lagen die naer Spaengien wilden, ende tot Calis comende ginck buiten die waterpoorte om naer die schepen te gaen sien daer 2 ofte 3 al gereet lagen, wachtende op die wint om tseil te gaen, ende sprack een vandie schippers aen vandie schepen, hem biddende oft hij met hem mochte varen na Spaengien, die seyde: wel jongen, wat wout ghij in Spaengien doen, ghij sijt noch veel te jonck, ende vraechde waer dat hij vandaen was ende hoe dat hij daer ofte met wien hij daer gecomen was, want hij hoorde aen die spraecke dat hij geen vlaeminck en was. Den jongen seyde dat hij was van Amersfoort, een stadt bij Vtrecht gelegen, ende dat hij duer die crijch also ginck sweruen ende daerom sijn ouders vandaer getrocken waren. De schipper seyde: ick hoor wel ghij sijt een boeffken ende bent u ouders ontlopen; die jongen antwoorde dat hij sijne ouders niet ontlopen en was, maer dat hij begeerde in Spaengien te woonen; den schipper die docht dat hij die jongen mee naem, dat hij daer niet veel gelts aff hebben soude, ouer sulcx seyde hij: daer sijn noch 4 ofte vijff coopluyden van Antwerpen die meest al in Spaengien woonen, die sullen nu mee varen, gaet en spreeckt die aen, die sullen u mogelick wel mee nemen, die ghij nu vinden sult in den Naem Jesus, daerse ter herberge sijn. Den jongen daer ginck vragen off daer coopluyden thuis waren die na Spaengien wilden, seyden ja, so vraechden hij oock om logys daer te hebben, seyden hem dat hij binnen comen soude, ende in huis weesende begon hem te voegen bij die coopluyden die naer Spaengien souden, om oft te passe quam haer wat gedienstich te weesen, die hem vast aensagen ende int spreken verstondense dat hij geenen vlaminck noch oock geen brabander was. So worde hem van een vandie coopluyden gevraecht: wel manneken, van waer sijt ghij vandaen, met wie sijt ghij hier gecomen ende waer wilt ghij heen; daer op die jongen antwoorde dat hij was van Amersfoort van daen in Hollant bij Vtrecht, ende om die groote crijch die daer was hadden sijn ouders moeten vluchten, ende socht also sijn auontuir, ende dat hij wel soude mee begeeren in Spaengien te varen, ende dat die heeren coopluiden hem daer wel thoe hellepen conden, bij aldien dattet haer belieffde, ende haer dienaer wel wilde weesen, maer om die schipper veel gelts te geuen dat en had hij niet. Die coopluyden met malcanderen sprekende van die sake, resolueerden om die jongen mee te nemen,

want sij sagen die jongen voor een goet mans kint aen, ende een van die coopluyden seyde: jongesken, wij souden u wel me nemen bij aldien dat wij wisten dat ghij u wel dragen ende schicken sout, daer op die jongen grote beloften dede als dat hij hem wonder wel schicken ende dragen soude, ende haer dienen wilde, ende beloofden hem op die conditie mee te nemen, ende wilden hem, in Spaengien comende, twaer in sinte Lucas [San Lucar] ofte Sevilien bij een goet meester bestellen, ende begeerden dat hij voort aen bij haer in die herberge soude blijuen ende soude oock geen gelt verteeren, ende vraechden hem al voort hoe dat sijnen naem was. Antworde Steuen Andriessen, niet duruende vander Hagen noemen, omdat sijnen oom Willem vander Haghen daer so wel bekent was; ende die jongen was seer blijde dat hij so wel te rechte gecomen was om mee na Spaengien te varen, ende hadde wel gewilt dat die schepen al voort terstont tseil gegaen hadden, want hij hadde groote sorge bi aldien dattet daer lange duirde, dat sijnen oom tot Yperen soude comen te weten dat sijnen neue tot Calis waer, want hij niet en twifelden ofte men soude hem ouer al soeken, ende hem vindende weederom thuis doen comen. Ontrent 3 ofte 4 dagen daer naer, den jongen buiten die Waterpoorte bij die schepen ginck wandelen; gaende wederom naer die poorte so sach hij van verre sijnen oom Willem vander Hagens sone Guillame vander Hagen, maer den jongen die meende hem te ontschuilen achter een groot steenen cruis onder met trappen; maer twas te vergeefs, want hij hadde dien jongen al int oge ende quam also voor den jongen staen noch al geleerst ende gespoort, daer hij op die trap vant cruis sat, ende seyde: wel jonckerken hebbe ick u hier, wat ist dat ghij hier doet ende waerom sijdi also van uwen oom gegaen? Den jongen die seer droeue ende verslegen was van daer so haest gevonden te weesen, wist niet veel anders te antwoorden dan omdat sijnen oom so quaet was ende hem geslagen hadde; die neue Guillame van der Hagen seyde: nu wel aen, uwen oom ende sal u niet meer slaen ende morgen moet ghij wederom; die jongen antwoorde dat hij niet weer bij sijnen oom wonen wilde maer dat hij naer Spaengien soude varen; die neue seyde: ghij lecker, wat sout ghij in Spaengien doen, men heeft met u wel 7 ofte 8 dagen lanck genoech te doene gehadt met u te soeken al tlant duer en sout ghij nu noch niet wederom bij uwen oom willen? Die jongen die gans gesint was na Spaengien te varen wilde niet weer bij sijnen oom, sorchde oock voor slagen; ende Guillame vander Hagen die was oock gelogiert indie herberge vanden Name Jesus, alsoot sijn oude gewoonlicke herberge daer was; siende dat den jongen sijnen neue niet wederom wilde ende [hij hem] niet bepraten en conde, so docht hem goet die saken die coopluyden aen te geven die daer gelogiert waren, want het waren sijne groote vrienden ende bekenden van sijn vaders wegen, want hare goederen die na Spaengien gingen ende wederom van Spaengien tAntwerpen al aen haer vers... (?) quamen, die alles voort bestelden; ende also worden die saken vandie jongen die coopluyden van hem aengedient ende gerecommandeert datse hem wilden mee nemen, doende daer meede oft sijn selue waer. Die coopluyden antwoorden datse met malcanderen die jongen al aengenomen hadden om tbeste daer meede te doen, ende begonnen om die sake te lachen seggende: wat dunckt u van dat geselleken, theeft ons wijs gemaeckt dattet van Amersfoort was, ende dat sijne ouders om die crijchs wille hadden moeten vluchten ende bedoruen waren, maer wij sagent voor een goet mans kint aen, ende daerom hebbent bij ons gehouden, ende hebbent oock al belooft mede tot sinte Luicas te nemen, om aldaer met die jongen tbeste te doen. Ende also worde Steuen van der Hagen van Guillame

van der Hagen voort gerecommandeert, seggende: tis mijn ooms sone, wat ghij hem doet, maakt rekeninge dattet mijnen vader geschiet, want het schijnt dat desen jongen gans gesint is met V E. die reyse aen te nemen. Want hem docht alsulcke jongens met gewelt te houden mocht noch al anders lucken, want nademael de jongen na Spaengien wilde en conde voor hem geen beter conditie beramen als met sulcke goede vrinden. Die coopluyden, die nu het rechte bescheit hadden van de jongen ende wiens sone dat hij was, beloofden met hem te doen als met haer eygen kindt, ende worde van die tijt aen wel getracteert, latende hem mee aen die tafel eten, ende die neue ginck oock bij die schipper daer hij mee varen soude ende maecktent met hem; enfijn, die comste van die neue was die jongen goet, alhoewel dat hij hem meende te ontschuilen, ende heeft van sijne neue sijn affscheit genomen, hem bedanckende van alles goets, die weederom nae Yperen reedt ende aldaer die tijdinge brengen [bracht] dat den jongen Steuen vander Hagen naer Spaengen was. Ontrent 3 ofte 4 dagen daer naer, wesende indie maent van October ao. 1575, cregen ooste wint, daer mede tseil gingen ende quamen den 28en dach daer naer in de maent van November [tot] sinte Luicas; daer aen lant wesende so worde die jongen vandie coopluyden bestelt twee jaren lanck bij den Capitein Jan Heinsen ende was een linwadier, hebbende een schone winkel daer hij in staen soude, ende die coopluiden trocken opwaert aen naer Seuilien daer die somige woenden, latende die jongen bij sijnen meester, dat een seer goet man was, maer hij hadde een seer quaet spin van een wijff, daer niet mee om te gaen en was, en dede niet dan kiuen ende smijten, also dat den jongen so lange die patientie niet conde hebben om die 2 jaren daer wt te woonen, maer bleeff daer so lange tot ontrent pinsteren ao. 1576, also hij doen al so veel spaens geleert hadde om hem voort selue te behellepen om voorder sijn auontuir te gaen soeken om een ander meester, ende nam also die reyse aen naer Seuilien. Daer comende gaende wandelen langes die straten, quam voorbij een grote coopmans winkel, daer een vandie coopluyden indie duere stondt die hem tot sinte Luicas bij die meester voor 2 jaren bestelt hadde, die hem oock wel haest gekent hadde; sondt sijnen winkelknecht achter aen, die quam seggen: jongen, ghij sult eens bij die coopman comen die gins indie duere staet; die jongen die wel wist wat hij hem vragen wilde, seyde dat hij met sijnen meester daer gecomen was daer hij voor om een bootschap geweest hadde, ende bij sin n meester geweest hebbende so soude hij comen; maer die jongen daer comende soude gecapittelt werden, resolueerden datelicken in Seuilien niet te blijuen, maer sijnen wech te nemen na Xeres de la Frontera ende ginck voort vragende na die poort van Xeres, die hem geweesen worde, gaende voort aen ende quam tsauonts ter herberge bij die schaepherder, die hem logierden in een hutte ende hielt sijn auontmael tsauons met geite melck ende broot met versche kes; des morgens die schaepherder bedanckende voort alles goedts, ginck al voort aen tot dat hij quam indie stadt van Xeres, daer hij quam te woonen bij een rijck Cauallero ofte Ridder, genaempt Don Garsia Dauila, daer den jongen seer wel was ende hadden hem also gesint als een kint ten huise, daer hij al ouer die twee jaren bleeff woonen tot ao. 1578, dat die Coninck van Portegael Don Sebastiaen met een groote armada tot Calis quam om te varen naer Barbarien. Also Calis ende die stadt van Xeres maer vier milen van malcanderen leggen, so en was voor die jongen indie tijt geen langer blijuen in Xeres, versocht om consent van sijnen heer om alles te Calis te sien ende soude wederom comen ende creech consent. [De jongen], die nu al ontrent 15 jaren oudt was ende was al geresolueert om meede naer Barbarien te varen, ende tot Calis comende worde hem die reyse van Barbarien ontraden omdat men seyde dattet daer seer heet was, ende soude oock veel honger ende dorst moeten lijden, ende van meer swaricheden die hem daer souden bejegenen, ende bleeff also binnen Calis

in een neerlants huis dienen, daer hij den Coninck Don Sebastiaen diuersche rijsen sach met die gansche armada, als oock meede alle die triumphen vant stierjagen op die marckt, Juego de can¯as, dat is schermutseren te peerde, werpende malcanderen met grote spaensche roden, diese weten te wachten op haer adargas, dat sijn grote heere schilden, enfin, is fray om sien; ende sach oock Don Sebastiaen den Coninck tseil gaen met die schone armade, dat een lust om sien was. Maer den Coninck en had so heel bijster lang niet wech geweest ofte daer quam wederom quade tijding, als dat Don Sebastiaen met sijn gansche armade vandie Moren geslagen was, ende ouersulcx quamender al leedige hollansche schepen wederom, die al in dienst vanden Coninck daer geweest hadden, die oock al tselue seyden, dattet warachtich was dat den Coninck van Portegael met sijn gans heir geslagen was, dwelck daer binnen Calis groote droeffheit causeerde ende een grote schrickinge onder alle man; sorchden dat die Moren souden hare victorie achtervolgen ende vallen op Calis; die hollansche schepen die al wederom quamen wt Barbarien, hadden een groote syckte onder al tvolck ende was 'tro melisoen daer veel volcx aff storff, ende int huis daer die jongen woende worden ontrent 8 ofte 10 sieke hollansche schippers gebrocht die seer sieck waren, ende den huisheer wilde hebben datse biechten souden ende tsakerment ontfangen off se storuen, om geen brabelinge met die Inquisitie te hebben, ende daer en was niet eenen duitschen paep ofte moninck te crigen, wantse geen spaens en conden; derhaluen worden die pastoor te kennen gegeuen datter schippers waren die heel cranck waren, die haer biecht begeerden te spreken; die pastoor bij die crancken comende conde met haer niet een woort spreken, ouersulcx seyde die pastoor: dese jongen spreeckt seer goet spaens, die moet taelsman weesen, ende die jongen worde bij die pastoor geroepen, die hem voor hielt dat hij tolck ofte taelsman wesen moeste int biecht horen vandie crancke schippers, ende moest sijnen eedt doen ende belouen van tgene dat die crancke biechten souden nimmermeer ende van sijn leuendagen een woert daer aff voert te seggen; ende tbiechten ginck voort, ende die jongen Steuen vander Hagen, die was tollick tusschen die biechtvader ende die crancke schippers, die daer naer meest alle gader storuen, ende worden opt gewiede begrauen, dat anders sonder biechten gestoruen te weesen niet geschiet soude hebben. Den jongen die nu veel kennisse met die hollansche schippers gemaeckt hadde so docht hem nu goet te weesen om wederom naer Hollant te varen, want die spaensche sprake conde hij so wel ofte beter als sijn duits; derhaluen sprack hij eenen schipper aen van Medenblick genaempt Cornelis.... , hem biddende dat hij hem wilde wederom naer Hollant voeren, ende dat hij hem voor sulcx daer te Calis voor tollick dienen wilde, dat hem die schipper thoe seyde; hij hadde wel mogen met andere schippers varen, maer indie schepen regneerde die sieckte vant romelisoen te seere, daer hij al voor vervaert was, want seer veel volcx daer aff storuen; dese plage was indie schepen gecomen door die groote stanck vandie Portegisen diese in Barbarien gevoert hadden, die welcke onder wegen van alle den tijt datse scheep hadden gelegen haer gevoech int sant vandie ballast gemaeckt hadden, also dat vandie grote stanck die sieckte vant romelisoen onder tscheepsvolck van alle die schepen ontstack, daer ettelicke hondert bootsgesellen ende oock schippers van storuen. Ende den jongen voer also weederom naer Hollant in companie van ontrent 20 schepen, die ontrent Calis al met sout geladen waren. Comende bijt eylant Heysant souden met een geweldige storm, haddet Godt niet wonderlicken versien, daer altemael op geseilt hebben, doch die wint ruymbde een weinich dat die schepen daer bouen seylden, ende was inde nacht ende geraeckten doen voort met die hulpe Gods in Hollant, Texel binnen, wesende inde maent van October 1578. Ende die schipper bedanckt hebbende is voort opgevaren naer Amsterdam ende vandaer naer Amersfoort, daer den jongen die winter ouerbleeff bij sinen oom, die blijde was dat hij sinen susters sone weederom thuis gecregen hadde, daer hij indie drie jaeren dat hij wech hadde geweest noyt tijdinge van gehoort hadde, ende verstont daer vandie doot van sijn moeder; ende die vader, wonende in Vlaenderen, was al wederom getrout met een andere vrou, dat al anderhalff jaer

geleden, daer die jongen seer droeue om was dat hij nu een styffmoeder vinden soude; ende ontrent vastelauont wesende is met consent van sijnen oom gereist naer Yperen in Vlaenderen, daer hij spoedich gecomen is bij sinen vader ende styffmoeder, die wel blijde waren datse die soon gesont ende welvarende thuis gecregen hadden, ende bleeff daer tot ontrent Augusto. Weederom van sinne wesende om al voorder sijn auontuir te versoeken, is met consent van sijnen vader wederom naer Amersfoort gereist ende vandaer weederom naer Spaengien ofte Italien, dat die vader lieuer anders gesien hadde, maer gesien die genegentheit vanden jongen beual hem indie handen des Heeren, ende tot Amersfoort bij sinen oom comende, die hij seyde van weederom buiten tslants te reysen, die oock lieuer gesien hadde dat hij daer bij hem gebleuen hadde, maer aengesien die jongen al gesint was voorder te versoeken, so heeft hij hem oock aen wat gelts geholpen van sijn ouerleden moeders goet. Daer mede verloff van sijnen oom nemende is naer Amsterdam gereist ende creech daer een companon ende resolueerden met haer beyden die reyse aen te nemen op Ytalien [Was indie maent van September ao. 1578] ende sijn voort tschepe gegaen op Campen ende namen die reyse voort op Deuenter ende Sutphen, ende ontrent een mijl weges voor bij Sutphen weesende en een out huis [siende], meenden daer herberge te hebben alsoot auont was. So was dat huis vol soldaten, die welcke die twee gesellen daer in huis deden comen, ende sij waren al ontrent 30 man sterck, die so alst scheen daer lagen en wachten op een goede buit, ende in huis comende so lachter een groot lanck spit vol gebraen ant vier daer een boer sat en winden; comende binnen worden die twee gesellekens gevraecht waer datse heen wilden ende waer datse van daen quamen; den jongen vander Hagen seyde naer Ytalien om wat te versoeken ende dat hij al drie jaren in Spaengien gewoont hadde ende nu van sinne was om Italien te besien ende om die sprake oock te leeren. Den ouersten vandit geselschap, weesende een braeff man gelijck oock alle sijne gasten waren, die sprack spaens met den jongen, die hem indie tael goet antwoorde gaff, ende spraken voort met malcanderen aldien auont spaens, want dien ouersten ofte capitein van dat geselschap hadde lange tijt oock in Spaengien gewoont, ende seyde in spaens datse niet en soude bevreest weesen, want haer geen quaet soude gedaen worden, maer moesten die nacht bij haer blijuen ende met haer eeten ende drincken, so goet ende quaet alsse hadden; ende waren nochtans al in grote sorge, niet weetende oft also weesen soude, want het sulcke rouwe gasten waren; die tafelen gedeckt sijnde begeerden den ouersten dat die twee companons mee aen die tafel souden gaen sitten eeten, datse also deden, makende also goede cier ende droncken al Luevens bier, datse van Sutphen gecregen hadden ende daerentusschen hieldense buitent huis al veel schiltwachten ende waren also wel dubbelt op haer hoede; ende gegeten hebbende gingen se altemael in een groote stal slapen, daer al schoon stroy langes heen geleit was; daer moesten vander Hagen met sijnen companon mee leggen die al wel bewaert worden, ende sij veranderden te met haer wachten, maer die 2 quanten wisten niet veel van slapen vandie gansche nacht, die niet en wisten wattet mocht beduien datse so nauwe bewaert worden; ende des morgens seer vroech opstaende namen die vrijbuiters wederom die reyse aen ende seyden tegen die jonge maets datse mee moesten met haer gaen een stuck weges. Ende ontrent 2 ofte 3 uren tijts met haer gegaen hebbende seyde den ouersten: gesellekens, hier moeten wij scheiden, wij moeten desen wech gaen ende ghij sult dien wech gaen naer Duetecom, ende off u ymant vraechde na sulck volck als wij, so segt dat ghij niemant gesien hebt. Van der Hagen hadde begeert voor hem en sijnen metgesel sijn aenpaert van die verteerde costen te betalen, maer den ouersten wilden niet dat die quanten yt geven souden, seggende: ghij hebt een lange reis voorhanden ende sult u gelt wel van doen hebben, tis misselicken wie dattet noch drie dubbelt betalen sal, want het uwe ons niet hellepen mach; ende scheiden also van malcanderen ende bedanckte haer seere vant tgoet tractement ende hadden wel gewilt allen auont also gevangen te werden. Dat volck lagen opt huis te Blijenbeecke, die alle die wegen daer wonderlicken wel kenden daerse niet en sochten als een goede buyt; ende die jonge vander Hagen met sijnen companon quamen tsauonts tot Duetecom daerse die nacht bleuen, onwetende, in een herberge daer die pest was.

Ende van Duetechom reysden al voort op Weesel, vandaer op Cuelen, daer twee ofte 3 dagen rusten, ende daer al voort die reyse aen op Ments, vandaer op Worms, op Spiers, daer 2 dagen blijuende, van Spiers op Brussen in Swauen, vandaer ouer Ulm, vandaer te Memmingen, Kempten, Nasaret, Eerenberger Claus, ende also voort naer Meranen, Calders, Termijn, Trenten, Castel Franco, Meistre, op Venegien, daer ontrent 3 dagen rustende. Tot Venetien bleeff van der Hagens camarada daer hij mede wt Hollant gecomen was, ende tot Padua creech weer een ander van Rijselen geboren. Namen haer voyage op Padua, Vicensa, Verona, Mantua, Bononia, op Fiorensa oft Florensen. Maer die reysen duer Italien viel haer seer moyelicken, ouermids die peste sterck tot Genua was; daerom moesten in Padua een billet vandie gesontheit halen dat men daer noemt bolettyn de la sanita, ende dat selue bolettyn moesten ouer alle vlecken ende steden diese passeerden laten onderteikenen, twelcke in veel plaetsen int duerreysen versuympt was, ende daerom te Florensen comende moesten buiten om gaen, varende ouer die revier, ende achtervolchden haer voyage duer Escarperiven na Siena, maer al met moyte, om dattet bolettyn te Florensen niet onderteikent en was, ende begonnen seer te sorgen datse te Siena oock niet binnen souden gelaten werden gelijck te Florensen. Comende bij Siena was op eenen sondach seer moy weer; also datter seer veel volcx buiten ginck wandelen, seyde Vander Hagen tegen sijnen camarada datter nu wel middel waer binnen Siena te comen sonder bolettyn; dat selue seyde hij soude weesen te gaen sitten achter een walleken, die packgens los maken ende trecken elck alle sijn hembden ouer malcanderen aen, makende also elck sijn packgen leech ende elck sijne cleederen schoon, als oock mede die cousen vant slijck, die schoenen so schoon alse conden, die lobbekens geset ende die mantel onder dien arm slaende, gelijck een die wt die stede was comen wandelen, dwelck Vander Hagens camarada oock goet docht te wesen, want souden met hare bolettyns inde stadt niet gecomen hebben. Dat also beschickt weesende soude Vander Hagen eerst die stadtwaert inne gaen, die binnen wesende soude sijn camarada een stuck weges binnen die poorte wachten. Ende also buiten die poorte eenige burgers kinderen caetsten, andere colffden met palomaello [pallamaglio], so ginck hij vast kijken vant eene spel naer tander, rakende also temet na die poort, daer hij ten lesten met andere in companie hem voechde ende also binnen quam, ouer mids die wacht geen acht op hem slaende, want men niet merken conde dat hij vandie reyse quam; ende een stuck weges binnen die poorte sijnde verwachte sijne macker, maer die, na al wat lange wachtens, niet vernemende, is voort na die marckt gegaen rekeninge makende dat die macker te plomp te wercke gegaen hadde ende daerom niet binnen was gecomen. Ende op die marckt comende vondt daer twee Neerlansche eedelluiden van Bruyselen die een knecht hadden met haer beyden, die al Ytalien duer gereist hadden om tlant te besien. Vander Hagen gehoort hebbende aen die sprake dattet Neerlanders waren sprack haer aen; die edelluyden hem vragende waer dat hij vandaen was ende van waer hij quam, die haer antwoorde dat een hollander was ende quam van daer, vertellende haer sijn verdrietich reysen, ende dat door oorsake vant bolettyn, ende vertelde hoe dat hij nu binnen Siena gecomen was, daerse om lachten, ende maeckten oock swaricheit daer inne of tselue wt mocht comen. Ouer sulcx sonden hem met haren dienaer in haer logement, daerse hem ontrent 3 ofte 4 dagen hielden, ende dat om sijn mackers wille dat die niet binnen gecomen en was, off die mocht gevangen werden dat die also vander Hagen mocht verclicken, dat hij op alsulcken maniere indie stadt gecomen was.

Vander Hagen int logement vandie eedelluiden weesende diende haer nae sijn beste vermogen om in haer gratie te weesen, ende ontrent drie daghen in die stadt geweest hebbende ende sijnen camerada niet weer vernomen, badt die eedelluyden datse hem doch wilden helpen aen een nieu bolettyn, daermede dat hij mocht voort na Rome gaen, dat al wat moyte costen al eer datse dat conden crigen ende gauen nochtans wt dattet haer dienaer was; enfijn, door andere vrienden diese opmaeckten vercregent bolettyn, maer twas al na het oude bolettyn daer mede dat die jongen te Siena gecomen was daerse na vraechden, dwelck men seyde verloren te wesen, want dat en diende gans niet gethoont, ende die jongen een nieu bolettyn hebbende was seer verblijt, bedanckte die edelluyden seere voor die sake ende van alles goets datse aen hem beweesen hadden, nemende also van haer sijn affscheit. Weesende nu alleen, nam die reyse aen voort na Romen sonder companon, beuelende hem indie handen des Heren; comende eerst tot voor Convento San Quirgo, vandaer naer Impalla, latende ouer al het bolettyn onderteikenen, om niet wederom te varen gelijck als hij tusschen Padua ende Siena gevaren was; niettegenstaende comende tot Aquapendente, so en was die wacht niet te vreden met dat nieue bolettyn van Siena, maer vraechden na het oude bolettyn daer mede dat die jongen tot Siena gecomen was, seggende dat hij niet lange int lant geweest hadde, ende wilden hem indie stadt niet hebben, seggende wat hij om sijn gelt wt die stadt begeerde dat mocht hij crigen, ende also dat goet raedt duir was, den jongen siende dwers van Aquapendente aff ontrent een grote mijl weges een stedeken leggen op eenen hogen berch, daer hij na thoe ginck dwers ouer berch ouer dael, duer wijngaerden ende corenlanden sonder wech te vinden ende tworde auont ende geheel donker, siende een licht daer hij na thoe ginck, lopende temet tot die knien thoe duer die affwaterkens ende dat al bij donker; comende bij dat licht so wast een hutte, daer 2 schaepherders bijt vier saten, die welcke die jongen innamen, makende goet vier om hem weederom te drogen; die schaepherders hem vragende van waer dat hij van daen quam ende waer dat hij heen wilde, seyde naer Romen, sij antwoorden: ghij sijt dan wt die wech gedwaelt want die wech loopt duer Aquapendente ende hier sijt ghij bij Burtgiena; ende die jongen weederom drooch sijnde adt met die schaepherders ende sliep die nacht int stroy, geuende des morgens die schaepherders wat voor tgeen datse hem gedaen hadden, ende ginck voort na Burtgiena om sijn bolettyn daer te laten onderteikenen, daer men hem vraechde waer dat hij van daen quam ende waer hij na thoe wilde, antwoorde na Romen, sij seyden: ghij sijt hier niet op die rechte wech, duer Aquapendente is die wech. Die jongen antwoorde dat hij meende dat hij tot Aquapendente was; neen, seydense, ghij sijt te Burtgiena; hij vraechde haer off men van Burtgiena niet en conde te Romen comen sonder wederom tot Aquapenden te te comen, sij antwoorden ja, dat men vandaer na Bultsiena [Bolsena] reysde, en so worde het bolettyn daer onderteikent, nemende sijnen wech voort op Bultsiena, van daer op Montefiascon ende ouer Viterbo ende quam also drie dagen voor kersmisse int jaer 1579 binnen Roomen. Maer hadden die van Bultsiena geweten dat die jongen van Aquapendente daer gecomen waer souden hem oock al weerom gewesen hebben, ouersulcx en soude hij int leste niet hebben achterwaert noch voorwaert comen connen.
Nu de jongen te Rome wesende, so socht hij al datelicken na een goet meester, ende dat onder die Spaengiaerden die hij best conde verstaen ende oock haer humueren best kende, ende geraeckten bij een canoninck van Burgos, daer hij bij bleeff woonen tot weinich na Pinsteren ao. 1580, nemende verloff van sijnen heer, reysde op een woensdach met het convoy ofte porcacho (sic) naer Napoles, daer hij quam te wonen bij Don Alonso de Luhon, mestre de campo, sijnen vaendrich, om met hem op die galeien van Napoles te varen na Sicilien, die welcke naer Messina voeren om die Siciliaensche galeien te convoyeren, die met gelt derwarts voeren. Ende in Messina comende moeste al datelicken weederom naer Napoles, lopende langes die custe van Calabrien aen 2 plaetsen tot Malatia ende Piscota, comende weederom tot Napoles, ginck wonen bij den Oppercamerlinck vanden Viseroy, die op hem begeerde dat soude willen wonen bij sijn huisvrouwen vader, die naer Gajetta soude reysen ende weesen

daer Goeverneur vandie stadt, ende was genaempt Francisco Juan de Santa Cruz, een Valensiaen van geboorte, twelck hij dede, ende woonde een jaar bij den Goeverneur tot Gajetta ende quam weederom van Gajetta tot Napoles bij den Camerlinck, die hem holp in den dienst van den Viseroy Don Juan de Çuniga, Comendador Major de Castilla.
Gajetta is een seer stercke stadt, leggende op een clip ende is een wtstekenden hoeck in see, ende aendie lantsijde is tlant smal, also dat van dene strant aent andere weinich spatie is; dat duergrauende so waert een eylant; die straten gaen meest al op ende neer met trappen ende die stadt heeft 2 Goeverneurs, den eenen is ouer die soldaten, die heeft die stadt in sijn bewaren, want tleiter altijt vol soldaten. Daer is oock een casteel dat al wel beset is met Spaengiarden. Den anderen Goeverneur is ouer tgerecht, die bedient de justitie, daer woonde Vander Hagen bij. Daer en mach niemant vreempt in die stadt comen ofte wort van twee soldaten bij den Goeverneur vandie stadt gebrocht diese examineert ende ondervraecht waer datse vandaen comen ende waer datse heen willen ende watse indie stadt te doen hebben, ende verstaende datse indie stadt niet veel te doen hebben so wordense van die soldaten weederom buiten gebrocht ende mogen voort aen gaen. So nau wort Gajetta bewaert, want het wort daer gehouden voor die sluetel vant rijck van Napoles, gelijckse dat noemen chiaue del rengio [regno]. Op eenen tijt dat vander Hagens meester tot den Goeverneur vandie stadt ten eeten was, so quam een soldaet die de wacht hadde aendie waterpoort, seggende Sen¯or Governador, daer hout een engels schip voor die stadt, ende hebben haren boot gesonden, versoekende consent om met het schip te mogen hauenen, ende seggen datse geladen hebben verscheiden soorten van visch ende andere coopmanschappe. Den Goeverneur, wesende een clein out manneken, antwoorde: Engleses? enemigos de dios y del rey y luterianos, quedan fuera, no son menester aqui en este puerto. Engelschen? vianden van Godt ende die Cueninck, luterianen, laetse buiten bliuen, sij en sijn in dese hauen niet van doen. Met dat antwoorde most die soldaet wederom gaen ende den engelsman seilde voort aen na Napoles.

Ende Vander Hagen die bleeff bij den Viseroy woonen ende trock met hem naer Spaenge, dat was in Nouember 1582 dat den Viseroy aff voer met 12 galeien, met alle sijn familie, varende eerst op Gajetta, van Gajetta op Civita vecchia, van Civita vecchia op Porto Hercules, also na Porto Santo Stefano, na Piombino, na Livorno, na Porto Spetie, na Genua, also bij die wal langes comende alle nachten in een hauen, wasset des morgens moy weer so voer men voort ende wast wat ontstelt bleeffmen leggen, goet weer verwachtende, ende den Viseroy was tot Genua gelogeert int palais van Juan Andrea Doria, buiten die stadt, met meest alle sijn familie, daer hij wel 8 ofte 10 dagen bleeff. Den Viseroy geboot allen die van sijn familie waren datse met geen geweer souden te Genua langes die straet gaen ende tselue worde oock aen alle die soldaten van die galeien verboden; anders doende mochten wachten watter aff quaem, waer ouer sommige vandie soldaten met haer geweer gevangen worden, die stroppe de coorde cregen, want die Genevoisen hebben luttel medelijden met Spaengiaerden, gelijck oock alle Italianen die luttel vandie Spaengiarden doen. Van Genua voeren met die galeien al voort na Savona, van Savona na Monaco, van Monaco na Villefranca en Nysa (Nizza), dat den Hertoch van Savojen thoe compt; daer lagen die galeien oock wel 8 dagen om dies wille dattet die tijt al hart wayden en regenden, verwachtende na vast weer; wederom goet weer hebbende voeren al voort naer ouder gewoonte bij die wal langes naer die haven van Tollon in Provensen, dat een seer schone haven is. Vandaer liepen tusschen deylanden Eris (Hyères) ende tvastelant duer ende so voert na Marsillien, achter die eylanden om, weesende noch ontrent 2 ofte 3 milen van Marsilien. Wesende op een sondach hebbent die galeien daer geset; daer aen lant worde een altaer gericht ende worde misse gedaen, ende voeren vandaer voort voorbij Marsilien na een revier diemen noembde la Tour dembucher, daer men eenige dagen lag wachtende na goet vast weer ende wint om die golfe

van Narbona te passeeren, dat een quade zee is, dat dickmael die schepen genoech te doen maeckt, daer menigen Italiaenschen craeck om den hals gecomen is. Ende tweer also gestelt sijnde dat en meende vast weer te hebben so staken die galeien aff, lopende die golfe waert, maer ontrent halff wegen sijnde cregen al wat harde wint, ende die galeien schier onder water duer seylden, so liepen die seen daer over heen. Alle die passagiers moesten om laech ende die luiken wel vast thoe gemaeckt; twas bijcans dat die galeien souden weederom gelopen hebben, maer voeren noch al voort ende quamen tot Colibre (Collioure?) te lande, van Colibre voeren na Rosas, van Rosas naer Palamosa, alwaer den Viseroy op ginck na sijn palais, dat genaempt is de la Contessa, daer hij thuis was, want hij in Barselona geboren was. An dat palais was een kerckgen daer Don Louwys de Requesens, die als Gouverneur in Neerlant gestoruen is, begraven was, broeder vanden Viseroy, alwaer den Viseroy ontrent 14 dagen sijn ruste nam ende hem weederom verquickte vandie lange moyelicke reyse, ende twas ontrent Karsmisse dat hij te Barselona aen quam.
Ende daer worden al ouer die 50 carren gehuirt om sijn bagagie, als oock die vant gansche huisgesinne, dat groot was, so van eedelluyden, so van pagien, dat altemael eedelluyden kinderen waren, ende veel waren cruisheeren, ende den Viseroy, die oock Grootcomanduer was van Castilien ende Prins van Pietra Presia, nam die reyse aen naer Castilien, nemende sijnen wech op Molyn, de reys van daer op Nostra Sen¯ora de Monserrat, daer hij bij die munneken logierden, als oock alle diegene die met hem daer quamen; dat is een seer machtich rijck convent, leggende bouen int geberchte, welcke Livrouwe men seydt aldaer dat veel mirakelen doet, principael voor die Italiaensche en Spaensche seevaerders, die daer een groot betrouwen op hebben, gelijckse oock hebben op die Livrouwe van Trappena in Sicilien. Vandaer reysde sijne Excellentie die Comanduer op Ygualada, vandaer op Taraga, op Belpuche(?), op Lerida, ouer Candansnes (sic), van Candasnes na Daroca, daerse oock seggen datse die rechte drie cueningen hebben; van Daroca op Guadalajara, ende vandaer op Villarejo de Salbanes, dat een groot open vleck is behorende tottet grote comanduerschap van Castilien, daer die Viseroy ofte grote Comandeur die winter voort wt bleeff, daer hem die burgerie seer wel onthaelt hadden. Ontrent Passchen reysde hij na den Coninck die int Escorial was, daer hem schijnt die Coninck onboden hadde. Comende in een vleckgen genaempt Torre de Ladrones ontrent 4 milen van Madrid, so quam die Coninck daer oock, die na Madrid wilde, alwaer die Comandeur den Coninck in sijn logiment ginck versoeken, die hem voor eerst mandeerde sijn hooft te decken ende also den Coninck sprak met gedeckten hoofde ende noembde hem voort Grande despan¯a, ende acompaneerde den Coninck voort tot Madrid ende nam sijnen weg weederom na Villarejo de Salbanes, ende also een van die eedelluiden reysen moeste naert rijck van Valensen, daer hij vandaen was, om sijne saken als oock om eenige van sijne Excellentie, versocht Van der Hagen om mee te reysen om dat lant te besien, ende vercreech consent, ende quamen in ses dagen te Valensen, dat een schone stadt was, ende reden van daer naer Xativa, van Xativa tot Alicante, daer veel engelsche coopluyden waren die daer als tot Valensen handelden in verscheiden droge ende gesoute visch ende bacallau, diese van Engelant daer brochten; van Alicanten reden wederom naer Castilien ende wederom naer Villarejo, hebbende ontrent vijff weken wt geweest; ende weinich daer naer ginck den groten Comanduer duer comandement vanden Coninck in Madrid wonen, niet verre vant Conincx palais, recht tegen ouer Sint Jans kercke, daer Steuen vander Hagen noch bij die Comandeur bleeff woonen tot na Pinsteren ao. 1584, hebbende ontrent drie jaren bij hem gewoont, ende is also met oorloff van hem gescheiden. Also vander Hagen nu al 21 jaren oudt was ende die Spaensche ende Ytaliaensche sprake wel

vast conde, so docht hem nu tijt te weesen weederom naert lant te reysen om een ander maniere van leuen bij de hant te nemen, ende scheide also van sijnen heer, nemende sijnen wech op Tolleden ende op Ciudad Real, door die geberchten van Sierra Morena, duer Cordouwa, Ecija, Carmona, tot Sevilien, daer hij bleeff tot in Augusto, daer companie gecregen, den eenen van Amsterdam ende den anderen van Amersfoort, reysende also naer sinte Luicas, daerse bij eenen schipper quamen genaempt Peter Herman van Danswijck, daerse mede over voeren naer Seelant, ende was op een groot schip wel van over die drie hondert lasten. Comende ontrent die Wielingen cregen droevige tijdinge dat een verrader hadde sijn Excellentie die Prince van Oraengien tot Delft doorschoten, ende den Prince van Parma Antwerpen belegert hadde.
Ende in Seelant gearriueert weesende namen haer reyse op Dort, van Dort op Amsterdam ende vandaer op Amersfoort, weesende ontrent int leste van September ao. 1584, ende Vander Haghen die bleeff die winter weederom bij sijnen oom tot wtgaende tijt dat hij weederom naer sijnen vader tot Yperen reysde, ouer Seelant varende van Vlissingen naer Calis. Ontrent halliff wegen comende werden van een schip van oorloge berooft, dat weinich voor haer van Vlissingen geseilt was Vander Hagen die overspronck int schip van oorloge om den Capitein van sulcx te clagen, seggende: Capitein, is dit die maniere dat men die vrienden aldus berooft; die Capitein antwoorde: dat is u schult, haddet haer gegeven so en soudense dat u niet benomen hebben, ende mochten daer mee heen gaen, wesende haer goet vast quijt. Ende comende tot Calis ginck voort naer sijnen vader te Yperen, tot in Augusto dat hij van sijnen vader naer Calis gesonden worde om sijne affairen. Daer comende creech daer kennisse met eenen schipper van Hoorn genaempt Reynier Petersen van Twisch, met den welcken hij veel discoursen hadde vandie Ytaliaensche vaert, daer desen schipper scheen groote lust thoe te hebben om die te beginnen, maer dattet hem schorte aendie bedreuentheit ofte aen ymant die mee wilde varen, die bedreuen ware, want hij hadde in Hollant ende in Seelant, als oock binnen Calis ende andere plaetsen in Vranckrijck geen man connen crigen die hij vandoen hadde die hem eenich bescheit vandie Straetse vaert wist te doen. Daer op Steven vander Hagen hem te kennen gaff als dat hij twee reysen in Spaengen gewoont hadde, in die twee reysen ontrent vijff jaren ende ontrent 4 jaren in Italien, also dat hij die twe spraken so wel conde spreken al sijn moeders tale ende dat hij in Italien gevaren hadde met die galeien van Napoles langes die custe van Calabrien tot Messina thoe ende vandaer weederom al langes die custe op Napoles, ende daer gewoont hadde bijden Viseroy ende te Gajetta bij den Goeverneur, ende dat hij metten Viseroy gevaren was langes die custe van Italien van Napoles tot Barselona thoe, ende waren allen avont aen landt in verscheyden havens, ende seyde hem dat die Engelschen tot Napoles, Gajetta, Civita vecchia, Livorno, Genua, Barselona, Valensen ende Alicanten, alle jaren quamen met verscheiden soorten van droge visch als oock sardijn, diese te Napoles sarake (?) noemen, ende oock andere waren daer brochten, ende dat die Engelschen daer oueral seer domineerden, waert wt te presumeren was datse grote profiten moesten doen; enfijn, den schipper Reynier Petersen sulcx horende so docht hem die selve man gevonden te hebben die hij van doen hadde om die vaert te beginnen, vragende hem: jongman sout ghij wel van sinne weesen om met mij alsulcken reyse te beginnen, belouende so hij wilde met hem die reyse doen dat hijt so goet hebben soude als hij.

Daer op Vander Hagen antwoorde dat hij alsulcken reyse seer geern met hem doen wilde, ende dattet also quaem dat hij hem dragen soude dat hij seer goet contentement van hem hebben soude, daer den schipper een goet behagen in hadde: seggende: ick moet nu reysen naer Hoorn, daer ick ende mijne reeders woonen, dien ick die sake sal te kennen geuen, ende off men u begeerde te schriuen, aen wien soudemen die brieuen adresseren datse u mochten behandicht werden, ende worde hem geseit dat Vander Hagen tot Yperen tot sijnen vader soude weesen ende genomineert aen wien dat die brieuen tot Calis comen souden, diese voort soude bestellen.. Daer waren oock redenen van een stuirman die men van doen hebben soude door die Strate, daer op Vander Hagen antwoorde dat men wel in Spaengien iuers aen conde lopen, dat men daer wel wt eenige barquen ofte Marsiliaensche sagettienen crigen soude, dat hem al wel behaechde die sake also goet soude weesen.

Ouersulcx reysde die schipper Reynier Petersen na Hoorn ende Steuen vander Hagen naer sijnen vader tot Yperen. Niet seer lange daer naer dat die schipper die saken tot Hoorn aen sijne vrienden ende reders te kennen hadde gegeuen, die de sake so wel aen stont datse datelicken aen die jongman schreven, hem latende weeten, bij aldien dat hij noch van sinne was die reyse met Reynier Petersen te beginnen duer die Strate, dat hij metten eersten tot Hoorn soude comen. Den brieff ontfangen hebbende heeft die sake sijnen vader te kennen gegeuen, met wiens consent hij reysde in Hollant tot Hoorn, daer hij hem begeuen heeft bij Reynier Petersen van Twisch, die seer goet contentement hadde van sijn comste, die hem brocht bij sijne reeders, die welcke hem eenige dingen vraechden vandie gelegentheit der Straetsche vaert langes die custen tot Italien in die stadt van Genua incluis, daer hij haer al goet antwoorde op gaff tot haer contentement, om door die jonckman die reyse te beginnen, ende hebben hem voort aengenomen in haren dienste, om met die sake metten eersten voort te varen, ende reysde doen met die reeders sijne meesters consent naer sijnen oom tot Amersfoort om daer eenich gelt van sijn moeders goet te becomen, om dat mede in te leggen in die Companie; ende dat vercregen hebbende is weederom tot Hoorn gecomen, daer hij voort bleeff tot dattet schip gereet was, twelck was genaempt die Witte Leuw. Gereet sijnde liepen daer mede naer Texel, daer al een poosgen gelegen hebbende met een oostewint in companie van een vloot scheepen liepen naer Spaengen, die wint seer hart wajende dattet snel voort ginck, also dattet schip al binnen die acht dagen om die Caap de San Vinsent was, ende vandaer lopende indie Condaet in Ayamonte, daer coopluyden waren die alle die visch copen wilden die int schip geladen was ende boden al veel gelts. Vander Hagen sulcx die schipper ende stuirman te kennen geuende, seyde men: mach die visch hier soo veel gelden, wat salse dan binnen Genua doen, ende vonden daer een Marsiliaensche sagettia leggen daer een Italiaen wt gehuirt worde, die stuirman wesen soude door die Strate tot Genua thoe, die gehuirt worde voor 70 ducaten, ende waren doen seer wel te vreeden, meenende met alsulcken man voort wel te recht te comen, maer den seluen worde so onbedreuen bevonden, tot Carthagena comende, dat men hem sijn gelt gaff ende men liet hem daer lopen, ende in Carthagena vonden een Neerlands coopman genaempt Lenaert Castro, den welcken daer handelde op Barberien, ende hadde veel slauen ende slauinnen, die hij oock vercocht. Denselven vraechden wattet schip geladen hadde; hem worde geantwoort: visch die men lengen noempt; hij seyde alsulcke visch niet en kende, dat men hem daer aff een monster aen lant brengen soude, dwelck geschiede.

Die visch gesien hebbende seyde dat men die niet wel vercopen soude ouermids alsulck slach daer niet bekent was, ende dat men bakallau gebrocht hadde, dat men daer aff veel gelts soude maken, ouermids datse vandat jaar geen Engelschen verwachtende waren, die doen gans Spaengien duer wtgesett waren, ende nochtans, seyde Castro, wilt ghij voor elck hondert pont visch hondert pont aluyn hebben, ick salse u aff nemen ende verwachten tauontuir daer aff, dwelck noch al goet profijt soude geweest hebben, maer ten was so veel niet als men tot Ayamonte indie Condaet mocht maken, dwelck men niet doen wilde, ende resolueerden om voort na Genua te seylen. Ende gereet sijnde om voort te varen so quam daer tidinge in Carthagena datter bij Cabo de Palos lagen 7 ofte 8 Turcksche galeotten, waer ouer geraden was noch 3 ofte 4 dagen daer te blijuen leggen, ende daernaer tijdinge crijgende datse om west gelopen waren, seylden met het schip naer Alicanten ende vandaer naer Denia ende Valensen, op welcke custe noyt gehoort hadden datter Duitsche schepen geweest hadden. Op die tijt was die Coninck te Valensen die duer Aragon ende Cataluna ouer Barselona gecomen was te Valensen. Den Marquis van Denia op sijn huis in Denia comende, worde wt het schip hem eenige eerschoten gedaen; desgelijckx schoot het Casteel oock, ende in Valensen worde een partie vandie goederen gelost. Tschip met het meestendeel is voort geseilt naer Genua, maer alsoot vast laet worde ende al indie vasten, tweer ende wint niet wel dienen wilde, so wast al 2 ofte 3 dagen naer Passchen eer dattet schip tot Genua quam, vercopende nochtans die visch tot redelicken prijs, maer soude wel die helft meer gegolden hebben hadse op haer tijt mogen comen; ende in Genua van alles claer weesende is tschip wederom naer trijck van Valensen geseilt, lopende indie haven van Denia, daert so lange moest leggen tot dat die vruchten in saisoen waren om te vervoeren; ende die tijt gecomen sijnde, te weeten in September, worden tselue geladen met syroop ende rosinen, met een partie rijs ende amandelen, daer meede dattet affgeseilt is, stellende die coertse naer Hollant, maer comende niet verre vandie Straet cregen alsulcken vreeselicken storm dat men niet en docht ofte souden gesoncken hebben, want die see loopt daer seer cort ende so steil als muiren, lopende van achter ouer tschip heen, ende pompten niet als syroop, vandat die vaten also doort slingeren tegen malcanderen ter pletten stieten, doch Godt versacht datt alles ten besten quam ende int nau vandie Straet comende cregen een harde wint wt den westen daer mede tot Gibraltar op die reede liepen, daer den adelantado major de Castilla met sijne galeien lach. Ende het anker in die gront hebbende dattet wat hantsaem weer worde so quamen veel vandie ouericheit ende soldaten van die galeien aen boort om te besien wattet voor een schip was, waert van daen quam ende waer dattet heen wilde ende wat geladen hadde, onder welcke soldaten waren twee ofte 3 van Steuen vander Hagens kennisse daer hij te Gajetta en Napoles mee geconverseert hadde, ende waren blijde datse hem daer vonden, waer ouer hem daer oock geen leet en geschiede maer bewesen hem daer grote vrientschap ende geuende haer een deel rosinen ende amandelen, daer voor hem seer bedanckten, ende voeren also wederom naer lant, ende lagen daer al ontrent 3 weken sonder hem te bejegenen als alle vrientschap, ende verstaen hebbende datter tot Calis eenige schepen seilreet lagen wachtende op die wint om naer Hollant te varen, so voer Vander Hagen oock derwers om in companie van die schepen te seylen. Ende tot Calis comende ende die wint niet dienen willende, so lagen die schepen so lang datter een generael arrest quam ende alle die schepen tot Calis worden gearresteert, die seilen worden vandie rees gehaelt ende troer vant schip, dat al tsamen aen lant gebrocht worde,

dwelck geschiede int beginsel van ao. 87. Also dat die schippers ende coopluyden genoech te lopen hadden, die al geweesen worden van Herodes tot Pilatus, ende Steuen vander Hagen die docht voor goet te weesen na Madrid te reysen om aen den Coninck te soliciteren, die daer wel wisten noch goe vrinden vinden soude, gaff die sake den schipper aen, die de sake seer goet docht, nam die reyse aen ende in Madrid door goede heeren sijne vrinden binnen 28 dagen die vrijheit vant schip ende goet vercreech met een cedula vanden Coninck aen den Hertoch van Medina Sidonia te Sinte Lucas, daer hij mandeerde datmen Steuen vander Hagen met sijn schip ende goet vrij soude laten varen omdat hij een dienaer geweest hadde van Don Juan de Çuniga, groot comanduer van Castilien, maer mids dat hij soude borge stellen dat hij met het schip ende goet niet seylen soude in viande landen van Sijne Majesteyt. Maer ondertusschen dat Vander Hagen in Madrid was soliciterende, so hadde die schipper met een vandie reeders van Hoorn die te Calis gecomen was, oock op haer seluen mede om die vriheit vant schip ende goet gesoliciteert, sorgende oft Steuen vander Hagen in Madrid niet wtgerecht mocht hebben, dattet haer gelucken mocht, maer dat selue soliciteren was op een ander maniere als daer Vander Hagen die vrijheit door vercregen hadde vanden Coninck, ende comende met des Conincx brieff tot Sinte Lucas heeftse den Hertoch in handen gegeuen, die blijde was dat Steuen vander Hagen met sijn schip ende goet soude vrij weesen ende dat omdat hij een dienaer van Don Juan de Çuniga groot Commanduer van Castilien geweest hadde, dwelck hij seyde dat sijnen oom geweest hadde. Maer wat wast, daer was eenen verrader genaempt Silvester van de Plas, die weleer tot Amsterdam gewoont hadde; den seluen hadde daer commissie die Hollanders wt die Oosterlingen te scheiden. Dien bij den Hertoch comende, seyde dat Vander Hagen den Coninck niet recht geinformeert en hadde, maer dat die eygenaers wesende een coopman van Hoorn ende die schipper al anders die vrijheit versocht hadden als die Coninck van Steuen vander Hagen geinformeert was, also dat daer mede die gehele sake onclaer worde, ende die sake liep also dat Vander Hagen moest gevangen gaen, ende schip ende goet bleeff geconfisqueert. Alsoot een costelick schip en goet was warender die vianden op vlammende ende bleeff daer leggen totter tijt dat Fransis Draeck quam in die bay, verbrandende daer alle die schepen, ende nadat se dat schip die Witte Leu die goederen wtgelost hadden, verbranden dat oock. Dat wast eynde vandie eerste lange moyelicke Straetsche reyse, die ontrent anderhalff jaer geduirt hadde vant begin aff, gelijck die reders dat selue oock getuicht hebben als bij een attestatie ao. 1595 binnen Amsterdam tot versoeck van Steuen vander Hagen gepasseert is.
Ende van Sinte Luicas wederom affvarende met een vlieboot, worden onder wegen diuersche reysen aengerant van vrijbuiters, quamen ten lesten binnen Bolognen ofte Bueren in Vranckrijck, ende rijdende vandaer naer Calis, daer een Rotterdammer lach, daer meede affvarende quamen des nachts bij een Coningin schip dat een schot schoot om den Rotterdammer te doen strijken, ende voort quam er een schuit aen boort vol Engelschen, die seyden dat die passagiers bij haer Capitein moesten comen aen haer boort, dat also geschiede. Na dat die Capitein gevraecht hadde waert volck van daen quam ende waer datse heen wilde, liet haer weederom aen haer schip brengen; daer comende bevonden dat die eerste die haer wt haer schip gehaelt hadden al berooft hadden datter van clederen, bagagie, kisten opgeslagen, somma, hadden niet gelaten; tot schamele vrouwen die wt Vlaenderen gevlucht quamen om in Hollant te gaen wonen haer schorteldoecken van haer lijff benomen. Ende quam also gans beroit tot Rotterdam; dat was noch tleste vandie lange moielicke Straetsche reyse. Ende also is Vander Hagen voort gereist na Hoorn, daar hij bij sijne meesters gecomen is die vant ongeluck al advys hadden, hoe dattet met het

schip die Witte Leu al gegaen was, ende also se verstaen hadden dat Steuen vander Hagen hem wel gequeten ende sijn deuoir wel gedaen hadde, ende hadden nu oock beter fondament ende wetenschap van den handel, so resolueerden die reeders een groter schip thoe te rusten dat een verlanger was, groot over die 120 lasten, dat geladen worde met alderhande coopmanschap int rijcke van Valensen dienstich, daer schipper op was Jan Syvertsen van Schellinckhout ende Cles Jansen stuirman, daer meede dat die jonckman mee wederom aff varen soude na die Straet, maer die wint hielt so lang int westen dattet al den 14en Januario 1588 was eer dat die wint oost wayde; daer mede in see lopende en hadden niet lange buiten geweest off die wint liep weederom suyden, also dat alle die schepen wederom naer Texel liepen, maer Vander Hagens schip verderfelicke waren in hebbende ende vasten cost, docht hem met die schipper ende stuirman niet wederom binnen te lopen maer stelden haer coertse om achter Engelant ende Yrlant om te lopen, makende rekeninge die zee hout die wint die reyse, maer om het lant comende begonnen daer alsulcke affgriselicke stormen te crigen dattet niet te seggen is, ende daer beneffens bouen 2 ofte 3 uren dach niet, want door die gestadige suydelicke winden seer noordelick gedreuen waren, dwelck tverdrietichste varen vande werelt was, ende twas so cout met al gestadige vorst ende sneu, also dat alle twater dat int schip ende ant schip sloech, metter haest al ijs worde, also dat alle tscheepsvolck genoech te doen hadden met bijlen, dissels, hantspaken het ijs aen stucken te slaen ende vant schip breken, dat wonder was dattet schip niet en sonck vandie swaerte van alle tijs datter om sat, want het schip anders niet en geleeck als een clippe van ijs, also dat het seer schrickelick was om aensien, die int schip waren. Ende die seylen waren als dueren so stijff bevroren, doch Godt versacht datter een noortweste wint quam daermede dattet schip een groot stuck om suydt geraeckte, winnende tlicht vanden dach als die warmte van die son inde Spaensche see, also dattet volck meende inden hemel te comen, ende Godt gaff dat die wint goet bleeff also dattet schip noch binnen acht weken tot Alicanten op die reede quam sonder merkelicke schade geleden te hebben ende met gesont volck.

Alwaer dat eenige coopmanschapen gelost worden om daer te vercopen, ende tschip met het meeste goet seylde naer Valensen, daert tsamen gelost worde, ende te Valensen sijnde so wasset al van die groote armada daer men aff sprack; deen seyde datse al wt gelopen was naer Engelant, andere seyden dat se noch wt lopen soude, ende weinich daer naer ginckmen daer met groote processien om, daer alle die papen ende munneken mee gingen, die al veel honderden sterck waren, ende groote menichte van disciplinanten mee gingen, dat sijnse die haer selven geeselen; ende achter die processien gingen menich duisent menschen so mans als vrouwen, daer onder al veel waren die vermompt gingen, geladen met seer grote houte cruisen daerse swaerlicken mee geladen gingen; andere gingen geladen met stauen ijsers op haer schouderen, diese daer thoe gehuirt hadden; dese processien, daer alle dagen al verscheiden van om gingen, worde geseit dat die Coninck sulcx gemandeert hadde te doen, alle tlant duer, om dat Godt huer victorie tegen die kettersche Engelschen ende Hollanders soude willen verleenen, diese haer inbeelden al versekert te weesen.
Vander Hagen verstaen hebbende dat die Spaengiaerts met alsulcken machtigen armade in see waren int vaerwater van Engelant ende Hollant, maeckte grote swaricheit

om van die somer het schip naer Hollant te laten varen, sorgende dattet schip die Spaensche ofte die Engelsche armade indie mont comen soude, ende also om schip ende goet comen, dwelck hij die schipper Jan Syvertsen te kennen gaff, den welcken daer oock al groote swaricheit inne maeckte; so docht Vander Hagen goet om tschip niet ledich te laten leggen dattet geraden soude wesen wt te sien om een vracht op Ytalien, also nu weinich craken indie Straet gebleuen waren, overmids datse al in Coninckx dienste waren indie armada naer Engelant. Ouersulcx reysde Vander Hagen naer Alicanten om aldaer ettelicke Italiaensche coopluyden van sijne kennisse aen te spreken, dwelck also geschiede ende bevrachten tschip met barella tot ballast, dat is daermen die Spaensche seep aff maeckt ende die glasen blasers in Italien moetent oock hebben; ende voort met wolsacken op Genua, ende daer comende wordent vande Sen¯oria wederom bevracht om sout te halen int eylant van Yuisa1), daermede dat die somer meest gepasseert was. Ende wederom tot Genua comende creech vrij wat stuckgoederen met veel passagiers inne op Valensen, ende die goederen te Valensen gelost sijnde voer tschip na die haven van Denia, daert sijne ladinge soude in nemen die geprepareert worde, ende hadden doen al tijdinge hoe dattet met die grote armada al vergaen was, maer men wildent noch qualicken gelouen, want in Valensia was al grote droeffnisse om dat den soon van den Vise-Roy ende veel eedelluiden van die stadt daer gebleuen waren, ende doende sijnde met het schip te laden, dwelck was met rijs, rosinen, amandelen, anijs ende eenige Spaensche seep, so worde Vander Hagen onboden met een alguasyl om bij den Vise-Roy te comen, ende bij hem comende seyde: Sijt ghij daer? ofte in Spaens: Estays alli Esteuan de la Haya? Antwoorde: Exmo senor si, ende liet hem een brieff sien die breet gevouwen was met een groot segel daer op, seggende: Su Magt manda que avey de yr preso, in duits te seggen: Sijne Mayt gebiet dat men u sal gevangen setten, ofte dat ghij sult gevangen gaen, daer op hij antwoorde: so alst Sijne Mayt ende Sijne Exe belieft; nochtans seyde hij niet te weten dat hij van sijn leuen tegen sijne Mayt ofte tegen ymant anders eenich quaet bedreuen hadde, ende versocht off hij met borge te stellen niet voldoen soude mogen. Sijn Exe antwoorde na wat luyden dattet waren, ende also die mare onder die coopluyden was so quam Gloude Matheo met noch een ander coopman om borge te blijven, overmids hij wel wiste bijaldien dat Vander Hagen gevangen geset worde dat sijn schip met alle tgoet in groot perikel comen soude, ende die Vise-Roy begeerde voor twaleff duisent ducaten borge, maer tselue worde gemaeckt op ses duisent daer Gloude Matheo borge voor bleeff, met conditie dat hij noch die stadt moest houwen voor gevankenisse ende buiten die poorten niet te moeten gaen; ende tegen dien auondt dan quam die schipper van Denia rijden in Vander Hagens herberge, die van geen swaricheit en wist; den welcken den seluen avont weederom most, rijdende alle die nacht ouer, met last dat hij hem spoeden moest om alle die goederen voort te laden die bij die hant waren, ende maken datter geen bootsgesellen aen lant quamen, maer met die stuirman aen boort blijuen, om offer van sConincx wegen eenige swaricheit quam, datse meester vant schip bleuen, om daer mee duer te seylen, want die Conincx brieff hielt inne dat den Vise-Roy Steuen vander Hagen soude gevangen setten ende hem soude versekeren vant schip ende goet. Ende also worden die goederen metter haest gescheept, dat al wat selsaem toe ginck, want den tijt sulcx vereyste. Alhoewel dat Steuen vander Hagen also indie stadt moeste blijven, beneerstichde hij dattet schip sijne ladinge creech, maer niet also gelijck off daer geen swaricheit geweest hadde; dese swaricheit van Steuens van der Hagens vankenisse was gecomen door een stuck schelms den welcken die schipper mede onder

die passagiers van Genua gebrocht hadde voor niet, ende was een Neerlander; den seluen in Valensen wesende begeerden dat hem die schipper eenich gelt doen soude, dwelck hem die schipper gaff, sorgende van eenich quaet dat hij hem doen mochte; daer na quam hij wederom bij den schipper begeerende noch al meer gelts, dat hem die schipper niet doen wilde, daer doer hij met noch eenige ander van sijn consoorte den schipper ende coopman binnen Madril aenbrocht voor Hollanders als vianden van den Coninck ende veel meer, meende also voor haer verclicken daer eenich profijt van te crigen, alle twelcke Vander Hagen van een goet vrient, weesende in dienste vande Vise-Roy, geseit worde, mids hem beuelende sulcx niet na te seggen, waer door het schip wech wesende, Vander Hagen attestatiën van sijnen persoon dede beleggen bij loffwaerdige getuigen, weesende vandie principale coopluyden van die stadt Valensen, die getuichden datse den voornoembden Vander Hagen al gekent hadden ontrent 4 jaren ende niet anders aen hem beuonden als eere ende duecht, ende hem altijt hadde gedragen als een goet christen thoe staet; dese attestatie met noch eenige brieuen van faveur worde gesonden aen een goet vrient, wesende een hantsier1) genaempt Godefroy Mechelen, was van Diest; den seluen beneerstichde die sake also dat Vander Hagen al int eerste van Meerte ontslagen worde, door een brieff vanden Coninck onderteikent, daer inne hij beual den Vise-Roy dat men Steuen vander Hagen soude ontslaen van sijne gevankenisse costeloos ende schadeloos, ende dat hij mocht passeren ende repasseren, gaen ende wederom comen. Ende ontslagen wesende vande gevankenisse ende sijne saken indie stadt ende buiten affgedaen waren, also het schip al lange wech hadde geweest, so is hij gereist naer Alicanten daer een crake lach, daer mede dat Vander Hagen naer Genua voer; daer comende was gelogiert in Santa Martha; daer drie dagen gebleuen reedt naer Mylanen, daer hij indie herberge comende vont een geselschap van Aragonsche ende Valensiaensche jonge eedelluiden, die welcke tlant van Italien besien hadden, ende waren van meeninge tNeerlant daerse veel aff hadden horen seggen, daer oock een jaer tijts aen te coste te leggen om dat wel te besien, met welck geselschap Vander Hagen in companie reedt tot Brusselen, nemende die wech ouer den Gottaert duer Lucern op Basel ende voort op Nancy duer Lorejen (Lorraine) ende voort duer tlant te Lutsenborch op Namen, voort op Bruyselen, daer die eedelluiden bleuen, ende Vander Hagen [nam] sijnen wech op Antwerpen, van daer naer tlant van der Goes ende voort op Dordrecht ende van daer op Amsterdam, daer hij quam den 23en Junio 1589, varende voort na Hoorn, al waer hij bij sijne meesters quam, die van alles rekening doende, ende met haer gedaen hebbende reysde ouer Amsterdam op Amersfoort om sijne vrienden te versoeken. Ende weederom tot Amsterdam comende, so worde hij versocht van sekere coopluyden aldaer bij namen Pilgrom van Dronkelaer ende Jan Jansen Karel, also die Valense vaert van Amsterdam noch niet bevaren en worde, om die vaert voor haer luyden op die landen door die Strate te beginnen, ende wordet met die coopluyden eens, begeuende hem op dat vaerwater in haren dienst, ende maakten hem coopman over twee schepen. Daer meede Texel wtvarende quamen binnen drie weken tot Alicanten op die reede, ende begonnen nu al meer Hollansche schepen in Vander Hagens vaerwater te comen, hebbende van ao. 1585 noit geene gesien; ende tot Alicanten ende Valensen die ingelade goederen vercocht hebbende, die schepen daer weederom met Valense goederen affgeladen, comende daer meede over, ende continueerde die vaert noch eens voor die Companie, varende voor wt met een pinasse op Bilbao in Biscajen, van daer rijdende duer Madril op Valensen, also dwers duer Spaengien, alwaer hij prepareerde de ladinge voor die thoecomende schepen die hij te Valense verwachtende was, die welcke daer wel arriveerden, die goederen vercopende ende die schepen wederom affgeladen, conde niet claer werden om met die selue weder ouer te varen ende sont die schepen voor wt, ende sijne saken te Valensen ende Alicanten gedaen hebbende, nam wederom te muyl sijnen wech ouer

Madryl, daer hij den Hertoch van Sauojen doen sach, die daer bij den Coninck gecomen was. Van Madril nam sijnen wech ouer Valladolid na Burgos, van Burgos na Victoria en San Sebastiaen, van San Sebastiaen op San Juan de Lus, op Bajona de Franja, van daer voort te Rochelle, daer hij ter herberge was tot Pieter Jansen Hooft, ende vonder daer andere jonge coopluiden bij namen een van Amsterdam genaempt Cornelis van Carpen met noch andere, begeuende haer tschepe int schip van Thuenis Schellinger. Comende inde Noortsee, cregen daer alsulleken swaren storm wt den noortwesten met seer mottich donker weer, also dattet anker indie gront moest, stekende alle die touwen op malcanderen ende dochten anders niet ofte den joncxten dach was daer voor handen, doch Godt die inder eeuwicheit moet gelooft ende gepresen werden, diet weder ten besten liet vergaen; tweer bedarende quam te Vlissingen aen, daer wat gerust, voeren van Seelant voort na Hollant ende quamen ontrent Sint Jan te Amsterdam ao. 1591.

In November daer naer worde Vander Hagen versocht van sekere coopluyden tot Amsterdam ende Haerlem om voor haer een reyse te doen naer Madril, om aldaer aen den Coninck te gaen soliciteren voor twee schepen met die ingelade goederen, die welcke van den Adelantado mayor de Castilla genomen waren in die Straet comende van Italien. Maeckten hem wijs datter al volck was in Madril die de sake al bij die hant genomen hadden, ende dattet daer haest ten eynde wesen soude, ouer sulcx maer heen varen soude om die sake daer te beneerstigen, datter een eynde van mocht comen; ende also worden hij teens met die coopluyden om die reyse aen te nemen, ende trock naer Selant om van daer aff te varen naer Spaengien. Die wint willende geen oost wajen bleeff in Selant, wachtende tot den 23en Februario 1602 (lees 1592); doen ginck hij tseil, varende op Bilbao ende reedt van daer voort in Madrid; daer comende beuont die saken geheel anders als die coopluyden hem wijs gemaeckt hadden, want daer was niemant in Madrit die om haer proces gedocht hadde, daerom Vander Hagen groot berou hadde van so een werck bij der hant genomen te hebben, ende vondt daer al veel andere schippers ende coopluyden bij namen Jan Muelenaer, Jacob Bording, Hillebrant Groot, Claes Nes, Berent Tijsen Maler ende meer andere, die daer oock al doende waren van wegen hare schepen ende goederen, die welcke vanden Adelantado genomen waren, om die wederom te hebben, ende den Adelantado die hadde in Madrit 2 van sijne Capiteinen die welcke sijne saken daer waernamen, wiens saken al veel schoonder stonden als die vande Hollanders, want hij verpleite ander luyden gelt ende goet, met welcke gelt ende goet hij alle die justitie tot sijn belieuen hadde gecregen; ende ten anderen hadde hij die schippers ende veel vant seevarende volck op die galeien gesmeten, die daer gepinicht ende gerabraeckt naer sijn believen, tot datse moesten seggen alle tgene dat hij begeerde, waer door oock alle die jueses, alcaldes, ojdores, assessores, aduocaten ende procureurs met hem waren, want hij ettelicke hondert duisent ducaten aen schepen ende goederen genomen hadde, daer hij genoech aff verschencken mocht ende behouden met die sijne noch een groote schat, daer tegens die arme schippers ende coopluyden, vant hare berooft sijnde, moesten vant heren (sic) bloet teren ende pleiten; van schencken en mocht daer niet aff; also dattet wel te sien ende te bemercken stondt dattet voor die Hollanders anders niet en was als tgoet gelt naert tquaet te werpen. Ende met dat pleiten doende sijnde so wast dat den Coninck met sijnen sone die Prins van Spaengen op die reyse soude naer Castilla la vieja, Navarra, Aragon ende andere van sijne rijcken, ende dat om die Prins te doen hullen ende aen te laten nemen voor haren thoecomenden Coninck; die Hollanders die niet en wisten watse doen souden in absentie vanden Coninck, gaven request ouer, daer op die Coninck mandeerde datse hem al volgen souden, ende dat haer processen souden mee gevoert werden, ende in Segovia bij een wesende docht die schippers ende coopluyden goet dat elck een requeste soude laten maken, om die den Coninck tegent innecomen vandie stadt ouer te geven, dwelck also geschiede; alle die requesten die werden Vander Hagen gegeven om die den Coninck ouer te geuen, dat also geschiede buiten Segovia int bijwesen van alle die schippers ende coopluyden, die welcke den Coninck vast aensach, wesende met sijn dochter die Infante ende die Prins sijnen sone inde coetswagen, Vander Hagen den Coninck biddende om haestich een

ende van haer saken te mogen hebben, seggende den Adelantado hare schepen ende goederen benomen hadde ende ouersulcx waren arm ende beroyt, en mochten sijne Mayt niet lange volgen. Den Coninck en gaff anders geen antwoorde als: Sosegaos, tenga patientia que buena justicia se os hara, weest gerust ende hebt patientie, men sal u goet recht doen, ende stack alle die requesten in sijnen boesem. Tegen den auont seyde Pieter Raes (?), wesende een ondercamerlinck van den Coninck, dat alle die schippers ende coopluyden souden voorheen gaen naer Valladolid om den Coninck daer te verwachten. Maer dit die Hollanders mishaechde, dat die capiteinen vanden Adelantado den Coninck oock al volchden, ende quamen wel altemet bij somige schippers, vragende: sen¯ores maestres, como van sus negocios, ha ghij heeren schippers hoe gaen u saken al, dat dingen waren diese vraechden diese beter wisten als die schippers. Ende die Hollanders den Coninck in Valladolid verwacht hebbende, doen wast al euen na, want den Adelantado sijne saken schoon stonden met sacken vol gelts, met veel vrinden, want die principaelste heeren vant Hoff, den eenen was sinen oom, die andere waren susterlingen ende neuen; wat was daer veel aff te verwachten voor die schippers? Also dat Vander Hagen versocht sententia a proba, om andere getuigenisse in te brengen; daer bij anders blijken mocht alst tgene dat den Adelantado tegen Vander Hagen te seggen hadde, twelck hij vercreech om binnen die tijt van 4 maenden sijne saken in te brengen, dat een corte tijt was, want men moest wesen in Seuiliën, Genua ende Embden, ende volchde den Coninck tot Palencia thoe, daer hij sijn affscheit creech, hebbende die gansche somer daer mede duer gebrocht. Het was wel een verdrietich pleiten: als men bij die alcaldes, rechters ofte bij den accessoor quam, deden niet dan hauwen ende snauwen; sij wilden die Hollanders qualicken antwoort geven, also dat die Hollanders die Spaengiaerden altemet wel wunsten te hebben in zee. Doen Vander Hagen sijn affscheit creech tot Palencia, wesende in die sekretarie van Esteban de Ybarra, vraechde hij Vander Hagen hoe dat sijne twee scheepen genaempt waren; hij antwoorde: El Vnicornio blanco y el Cauallero negro. Daer op hij seyde tegen eenen spaens eedelman die bij hem stondt: mas que Christianos son estos todos sus navios; no tienen sino nombres de unicornios, tigres, leones, perros, gatos y sierpes, ni conoscen a sanctos ni a sanctas; gelijck: maer watte Christenen sijn dit, alle huer schepen hebben al namen van eenhorens, tigers, leuwen, catten, honden en serpenten, sij en kennen santen noch santinnen; daer op Vander Hagen hem antwoorde datter in sijn lant wel duisent schepen waren: onder die waren alle die sancten ende santinnen vanden almanack wel dubbelt vernaempt, die resterende moesten al andere namen soeken diese haer schepen gauen, daer hij noch om lachte. Ende Vander Hagen was blij dat hij sijn affscheit hadde; daer mede dat hij wederom reedt ouer Madril naer Valensen vandaer naer Alicanten, daer een Ragusesche crake lach, daer den capitein aff genaempt was capitein Baldi, daer hij mee aff voer, menende haestich binnen Genua te comen, maer comende te Mallorquen daer nam hij vracht van goederen inne als oock eenige heeren die hij brengen soude indie stadt van Callara, daer den Vise-Roy hoff hout in Sardinia, daer capitan Baldi sijn schip laden met sout. Daer en tusschen dede den capitein niet dan spelen en dobbelen gansche nachten ouer met den Vise-Roy en andere heeren, also dat hij daer bleeff meer als een maent, ende gaende tseil vandaer quamen te lande aen een eylandeken genaempt Elba, gelegen bij suyden Piombino, daer Steuen van der Hagen al wederom certificatien dede beleggen, gelijck als hij tot Valensen, Alicanten, Mallorken ende Callara gedaen hadden, daer blijken mocht dat hij in sijne voyage ouer al so verlet worde Ende van Elba voer hij langes die wal na Ligorno ende van Ligorno is voort gevaren na Porto Spetie ende voort tot Genua, daer hij certificatien wederom belegde, dat hij doen daer eerst gecomen was.

Als oock eenige attestatien van getuigen beleggende, dienende tottet proces daer hij om wt geweest hadde tegen den Adelantado. Ende was niuwe jaer ao. 1593 dat Vander Hagen reet voort naer Milanen met een peert dat hij tot Genua gecocht hadde, ende vertoeffde te Milan ontrent 3 dagen ende nam sijnen wech voort naer Como, van daer affvarende ouer 't lac naer Chiavenna, ende also voort rijdende doort lant vandie Grisoenen over den berch genaempt Asplugen, ende so voort ouer Cour tot aen die Bodensee, varende op Lindau; rijdende so alleen sonder eenich geselschap, weesende wtermaten coudt; van Saraval tot Lindau was tlant also dick besneut dat oude mannen seyden in 20 jaren so veel sneus niet vernomen hadden. Van Lindau nam sijnen wech op Ravensburch, van daer op Heydelberch; tusschen Heidelberch ende Franckfoort verloor sijn peert; tot Franckfoort comende ginck die Majn open, die al een poos toe gevrosen hadde geweest, varende met die eerste naek na die vorst naer Ments, van Ments voort aff naer Cuelen, daer een dach ofte anderhalff rustende; creech daer geselschap met malcanderen, een naeck copende, voeren den Rijn aff naer Arnhem, daer gecomen sijnde voeren voort aff met een cage tot aendie vaert van Vtrecht, van daer tot Vtrecht alwaer dat Vander Hagen wonachtich was. Godt louende dat hij van die moyelicke ende verdrietige Spaensche ende Italiaensche reyse ontslagen was, hebbende wtermaten grote coude ende ongemack van die reyse geleden, ende was den 3en Februario ao. 1593 doen hij tUtrecht quam, hebbende seer voorspoedich gereist na dattet winter was. Ende weinich daer naer is nae Hollant bij die coopluyden gereist, die hem wtgesonden hadden ende haer van alles onderrecht, hoe dattet met proces tegen den Adelantado al stondt, geuende haer alle schriften ouer; ende begeerden vandie saecken wegen dat hij noch eens tot Embden trecken wilde, dwelck hij dede, ende van daer wederom comende is voort thuis gebleven, sijn ruste houdende, ende geneerde hem met inlansche handelinge, also hij die reysen op Spaengien moede was, ende dat men daer met grote perikelen varen moeste; dwelck duirde tot ao. 1597, dat Vander Hagen tot Amsterdam weesende weederom versocht worde van diuersche coopluyden als bij namen Pilgrom van Dronckelaer, Jan Jansen Carel ende meer andere, om voor haer in Guinea te varen, tot welcke vaert hij met die coopluyden eens werden, ende maeckten hem opper Comys van twee schepen bij namen den Groten ende Cleinen Olifant, ende liepen Texel wt den 12en Julio ao. 1597, wederom comende van die voyage dat was den elften Martio ao. 1598. Die winter sieck ende cranck te bedde leggende tot Vtrecht, met groote gaten in een been van die wormen, dat hij in Guinea vergadert hadde, so quamen er bewinthebberen van die Oost-Indische Companie, die hem versochten om Admirael te wesen van die schepen die Son, Maen ende Sterre. Also cranck te bedde liggende tot Vtrecht worde hij van haer aengenomen, ende ginck met die schepen tseil ao. 1597 den 6enApril, daer hij mede wtvoer ende wederom quam ao. 1601 den .. September, ende worde van die winter al wederom versocht van een bewinthebber off hij goet moet en hadde met die eerste vlote wederom voor Admirael te varen, daer op hij hem hoogchelicken bedanckten dat hij hem niet en gevoelde om so haest met die eerste vlote wederom te varen, maer begeerde een jaer ofte 2 te rusten ende worde daer naer van die Oost-Indissche Companie wederom aengenomen ao. 1603 ende worde Admirael ouer 12 schepen, als bij namen die Vereenichde Prouintiën, Amsterdam, Gelderlant, Dordrecht, Hoorn, West-Vrieslant, Seelandia, Delft, Enchuisen, 't Hoff van Hollant, Medenblick ende Duiffgen, daer mede dat hij Texel wt voer den 18en December ao. 1603; wat hij op die voyage wtgerecht heeft is indie joernalen te sien daer alles ten naesten bij geschreuen staet.